Oto podsumowanie roku 2020.
BTL
Mimo niezliczonych trudności, jakie przyniósł 2020 rok, Białostocki Teatr Lalek nie ustawał w pracy artystycznej i przygotował dla widzów pięć nowych spektakli.
Epidemia koronawirusa doprowadziła do zamknięcia instytucji w marcu na okres niemal trzech miesięcy. Na pierwszą premierę 2020 roku przyszło nam zatem długo czekać.
28 sierpnia BTL zaprezentował publiczności „Sen nocy miłości” wg Williama Shakespeare'a w adaptacji Elżbiety Chowaniec i interpretacji czeskiego reżysera Marka Zákostelecký’ego. Była to baśniowa opowieść o miłości, dedykowana młodzieży i dorosłym.
Zaledwie dwa dni później, 30 sierpnia zaprosiliśmy do teatru najmłodszych widzów na spektakl „Kaszalot”. Pełen słownych zabaw tekst o poszukiwaniu własnej tożsamości, autorstwa Marty Guśniowskiej przeniosła na scenę młoda reżyserka - Anna Retoruk, zaś pomysłową oprawę plastyczną przygotowała Joanna Martyniuk.
Natomiast 19 września publiczność miała szansę przyjrzeć się współczesnym relacjom młodych ujętym w dramacie Michała Walczaka pt. „Piaskownica” w reżyserii Mateusza Tymury, ze scenografią i multimediami w wykonaniu Sebastiana Łukaszuka.
Mimo ponownego zamknięcia Teatru w listopadzie, udało nam się przygotować dwie kolejne premiery. „Wyspę demonów” w reżyserii Waldemara Wolańskiego, zrealizowaną w konwencji japońskiego teatru Bunraku, można było zobaczyć za pośrednictwem Internetu, dzięki transmisji „na żywo” na stworzonym do tego celu kanale BTL.
Kolejną realizacją, która już w nowym roku zostanie udostępniona widzom online, jest spektakl „Na pełnym morzu” Sławomira Mrożka w reżyserii Jacka Malinowskiego - przedstawienie utrzymane w konwencji teatru absurdu, które z poczuciem humoru, w sposób uniwersalny dotyka problemu godności człowieka oraz powracających traum i demonów naszej rodzimej rzeczywistości.
W 2020 roku BTL zaprezentował 28 tytułów z bieżącego repertuaru. Odbyło się 195 pokazów, które obejrzało 16.495 widzów. Ponadto od 14 listopada do końca roku BTL zrealizował 27 spektakli transmitowanych online w czasie rzeczywistym.
Białostocki Teatr Lalek, podobnie jak w latach poprzednich podejmował współpracę z innymi instytucjami kultury, organizacjami pozarządowymi oraz młodymi twórcami, stając się miejscem ciekawych wydarzeń artystycznych.
DZIAŁANIA ARTYSTYCZNE
W przestrzeni BTL gościły spektakle w ramach Festiwalu „Wschód Kultury/ Inny wymiar” oraz Festiwal Art Weekend 2020, organizowane przez Białostocki Ośrodek Kultury. W ramach pierwszego z nich Teatr Powszechny z Warszawy zaprezentował spektakl pt. „Jak ocalić świat na małej scenie?”. Natomiast w ramach Festiwal Art. Weekend 2020 odbyły się przedstawiania: „Jezus” Nowego Teatru oraz „Absolutely Fabulous Dancers” w wykonaniu HOTELOKO movement makers.
Ponadto po raz pierwszy w BTL miała miejsce inauguracja Up To Date Festival. Koncert Otwarcia był prezentowany publiczności na sali oraz tej zgromadzonej przed monitorami. Transmisja online odbyła się z wykorzystaniem możliwości technicznych Teatru.
Jak co roku BTL gościł na swej scenie organizatorów Konkursu Recytatorskiego dla Polaków z Zagranicy "Kresy". XXIX edycja międzynarodowego konkursu ze względu na pandemię odbyła się w formie online. Teatr wsparł technicznie realizację gali finałowej.
BTL zorganizował także premierę online spektaklu stypendialnego "Hikikomori" w reżyserii Anity Piotrowskiej, studentki białostockiej filii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie.
FUNDUSZ WSPÓŁPRACY
W minionym roku Teatr przystąpił do Funduszu Współpracy Miasta Białystok. Mechanizm wsparcia opracowany przez magistrat ma na celu umożliwić organizacjom pozarządowym, stypendystom, twórcom i animatorom kultury oraz grupom nieformalnym nieodpłatne korzystanie z zasobów takich jak przestrzeń, wyposażenie i wsparcie organizacyjne, udostępniane przez miejskie instytucje kultury. Z nowych możliwości współpracy skorzystało Chrześcijańskie Centrum Ewangelizacji CH.C.E., dzięki czemu 5 października na naszej scenie odbył się nieodpłatny pokaz spektaklu „Miłosierdzie”.
ŚWIATOWY DZIEŃ LALKARSTWA
Ważnym wydarzeniem w kalendarzu BTL były długo wyczekiwane (aż od września!) obchody Światowego Dnia Lalkarstwa. Coroczne spotkanie twórców i sympatyków teatru lalek, organizowane przez Polski Ośrodek Lalkarski POLUNIMA oraz Sekcję Teatrów Lalkowych Związku Artystów Scen Polskich ZASP-Stowarzyszenia wyjątkowo odbyło się we wrześniu i po raz pierwszy od wielu lat w Białymstoku – w nowej siedzibie Ośrodka POLUNIMA. Przypomnimy, że organizacja po kilkudziesięciu latach funkcjonowania w Łodzi przeniosła się w 2019 roku do stolicy województwa, lokując swe biuro pod adresem Białostockiego Teatru Lalek.
Obchody Światowego Dnia Lalkarstwa były okazją do wręczenia ”Henryków” - nagród Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP, przyznawanych za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie teatru lalek. Jednym z laureatów został Wojciech Szelachowski – reżyser od lat związany z Białostockim Teatrem Lalek. Rozdano także pamiątkowe plakietki ZASP oraz Nagrody Specjalne Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP. Natomiast Ośrodek POLUNIMA przyznał nagrodę dla najbardziej obiecującej aktorki-lalkarki, obiecującego aktora-lalkarza młodego pokolenia. Otrzymała ją Karolina Martin za kreację w spektaklu „Trzy ćwierci do śmierci” (Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku). Jury nominowało do nagrody również Magdalenę Dąbrowską za tytułową rolę w spektaklu „Virginia Wolf” w reż. Gintarė Radvilavičiūtė (Białostocki Teatr Lalek) oraz Olgę Ryl-Krystianowską za rolę Barbariny w spektaklu „Ptak zielonopióry” w reż. Jarosława Kiliana (Teatr Lalka w Warszawie).
W programie obchodów pojawiły się też etiudy studentów Akademii Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie – Filii we Wrocławiu oraz Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie – Filii w Białymstoku. Zwieńczeniem spotkania był dyskusja na temat „Teatr lalek: wyzwania w kontekście pandemii”, którą poprowadziła dr Marzenna Wiśniewska z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Całość obchodów można było śledzić online, dzięki transmisji „na żywo” na portalu YouTube. Białostocki Teatr Lalek był partnerem wydarzenia.
W 2020 roku możliwości podróżowania zostały znacznie ograniczone, a wiele zaplanowanych występów oraz festiwali zostało odwołanych. Dlatego też zespół BTL starał się wykorzystywać każdą nadarzającą się okazję, by zaprezentować swe spektakle na scenach krajowych.
W lutym białostocki zespół odwiedził Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu ze spektaklem "Dzikie serce" w reż. Yanni Younge.
W lipcu zaprezentował spektakl „Puszczańskie opowieści” podczas supraskiego Festiwalu SlowFest. To znakomite muzyczne przedstawienie zostało pokazane również podczas VI Ogólnopolskiego Letniego Festiwalu Teatralnego „Pociąg do miasta - Stacja Miasto” w Gdyni.
Ponadto BTL dwukrotnie gościł w Gdańsku podczas wydarzenia „Teatr w samo południe” z przedstawieniami dla dzieci, tj. z „Karmelkiem” oraz kultowym już „Czerwonym kapturkiem”.
Ostatni z wymienionych spektakli w sierpniu mieli okazję obejrzeć także widzowie w Gołdapi.
Podobnie jak w poprzednich latach BTL realizował działalność edukacyjną w formie warsztatów plastycznych, comiesięcznych czytań sztuk lalkowych autorstwa Marty Guśniowskiej, lekcji teatralnych oraz oprowadzania po Piwnicy Lalek.
Jednak rok 2020 postawił przed Teatrem nowe wyzwania. Wraz z zawieszeniem organizacji wydarzeń kulturalnych z udziałem publiczności od dnia 12 marca, BTL przeniósł swoje działania w przestrzeń Internetu. Głównym kanałem komunikacji z widzami stał się profil BTL w serwisie Facebook, gdzie niemal codziennie pojawiały się różnego rodzaju materiały, takie jak :
W rezultacie na profilu BTL ukazało się ponad 100 materiałów edukacyjnych, z czego 69 stanowiły czytania bajek, baśni, wierszy i sztuk lalkowych.
Ponadto na profilu Facebook informowano o prezentacjach spektakli online, odbywających się w weekendy na kanale teatralnym YouTube. W okresie izolacji od 21 marca do 31 maja BTL udostępnił w Internecie archiwalne nagrania 15 tytułów dedykowanych dzieciom i dorosłym.
Do Internetu przeniesiono również działania z okazji Dnia Teatru Publicznego. W ramach akcji, 23 maja zaprezentowano nagranie spektaklu „Kandyd, czyli optymizm” wg Woltera w reż. Pawła Aignera. Prezentacja została poprzedzona serią siedmiu humorystycznych zapowiedzi, przygotowanych przez aktorów BTL i publikowanych w dniach 16-23 maja na profilu Facebook. Akcja była finansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Działalność BTL w Internecie została zauważona przez specjalistyczne pismo „Teatr Lalek”. W artykule pt. „E - pandemia i lalki” autor Janusz Legoń stwierdza:
„Okres pandemii wzmocnił w komunikacji teatrów z publicznością dominację sieci społecznościowej Facebook nad tradycyjnymi stronami internetowymi. Podstawową przyczyną jest szybkość dotarcia do grupy wiernych odbiorców. Rekordzistą wśród scen lalkowych jest Białostocki Teatr Lalek, którego społeczność liczy ponad 11 tys. osób, pozostałe zgromadziły nie mniej niż 4 tys. odbiorców każda. Dla porównania serwis e-teatr ma społeczność liczącą 18 tys. członków, a Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego – 20 tys.; z kolei specjalistyczna grupa Lalkarstwo w Polsce gromadzi społeczność 1,2 tys. odbiorców.”
Podobnie jak w latach ubiegłych Białostocki Teatr Lalek prowadził działalność wystawienniczą. We foyer Teatru zaprezentowano pięć projektów, obejmujących różne dziedziny sztuki:
Niektóre z wymienionych wystaw były prezentowane za pośrednictwem Internetu, dzięki wideorelacji połączonej ze spotkaniem autorskim. BTL udostępnił widzom zapis rozmowy z Joanną Hrk oraz transmitował „na żywo” rozmowę z Tomaszem Żarneckim.
Jak co roku Białostocki Teatr Lalek przygotował dwa wydawnictwa. Pierwszym z nich był kalendarz zawierający fotografie ze spektakli BTL zrealizowanych w 2019 roku, zaś drugim – album „Nasz BTL” podsumowujący sezony artystyczne 2018/2019 oraz 2019/2020, wydany w nakładzie 500 egz.
W styczniu 2020 roku rozpoczęły się pierwsze działania w ramach międzynarodowego projektu „ConnectUp. The Lives of the Others”. Partnerzy z Austrii, Czech, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Słowenii, Węgier, Włoch, Wielkiej Brytanii oraz Polski spotkali się w Wiedniu, aby rozmawiać o ich dotychczasowych doświadczeniach w pracy z młodą widownią. W spotkaniu udział wziął Dyrektor Białostockiego Teatru Lalek Jacek Malinowski.
CcnnectUp to międzynarodowa inicjatywa kulturalna, która ma przeciwdziałać rosnącemu podziałowi społecznemu i kulturowemu w Europie. Czternastu partnerów z 10 krajów działających w obszarze „Theatre for Young Audiences” (teatru dla młodej widowni) będzie rozwijać metody pracy na rzecz integracji młodych widzów z różnych grup społecznych. Teatry, organizatorzy festiwali oraz uniwersytet przez trzy lata będą gromadzić wiedzę, wymieniać się doświadczeniami i podejmować działania angażujące młodzież w teatrze. Pod okiem profesjonalistów młodzi ludzie z różnych środowisk społecznych, kulturowych i z różnym stopniem pełnosprawności będą dzielić doświadczenia w teatrze pod hasłem „Życie innych”. Celem jest integracja społeczna poprzez zaangażowanie we wspólne działanie. W ramach projektu opracowanych zostanie 29 produkcji teatralnych, odbędą się prezentacje na 22 festiwalach, a także powstanie aplikacja, umożliwiająca wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie TYA - Theatre for Young Audiences.
Projekt ConnectUp uzyskał dofinansowanie Unii Europejskiej w wysokości 2,000,000 euro w ramach programu „Creative Europe”. Zadanie będzie realizowane w latach 2020 – 2024 przez 14 partnerów z Austrii, Czech, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Słowenii, Chorwacji, Włoch, Wielkiej Brytanii oraz Polski. Koordynatorem jest Uniwersytet w Agder (Norwegia), zaś Białostocki Teatr Lalek jest jedyną polską instytucją biorącą udział w projekcie.
W 2020 roku nie brakowało nominacji i nagród dla członków zespołu artystycznego BTL oraz samej instytucji. Wśród nich znalazły się:
W połowie lutego 2020 roku po gruntownym remoncie działalność rozpoczęła kawiarnia teatralna. W odnowionej przestrzeni nie zabrakło miejsca na kulturę. Pod szyldem BTL Lalki odbyło się wiele muzycznych i teatralnych wydarzeń.
Koncert „Tanga polskie”; potańcówka z Kapelą Batareja; „(na) URODZINY STASIA” – czytanie performatywne z okazji 135. urodzin S. I. Witkiewicza, potańcówka z kapelą Miód na Serce; czytanie sztuki „Inwazja Papug” autorstwa Marty Guśniowskiej z udziałem aktorów BTL, koncert SPIDER DEMON MASSACRE pod tytułem „Niby Ty, niby Ja – miłość w czasach pandemonicznych”, "Puszczańskie powieści" w patio kawiarni, koncert wsparcia dla Białorusinów "РодныяСловы", występ kapeli Kanka Franka, pokaz Teatru Improwizacji "Być może" to niektóre z inicjatyw artystycznych i kulturalnych, które miały miejsce w BTL LALKI na przestrzeni minionego roku.
Ponadto na ścianach kawiarni teatralnej, w ramach działania „Najmniejszej Galerii Świata” zaprezentowano siedem wystaw, a na nich:
W sumie w BTL Lalki – kawiarni teatralnej odbyło się co najmniej 17 koncertów, czytań performatywnych i innych wydarzeń scenicznych oraz 7 wystaw.
W minionym roku Białostocki Teatr Lalek dokonał zakupu profesjonalnego sprzętu do transmisji i nagrań video.
W ramach dotacji z budżetu Miasta Białegostoku zakupiony został zestaw do strumieniowego przesyłania obrazu, umożliwiający miksowanie sygnału z kilku kamer oraz jego nagrywanie. Dzięki temu możliwe stało się transmitowanie w Internecie spektakli, koncertów oraz spotkań odbywających się na scenach BTL. W czasie znaczącego ograniczenia działalności instytucji, spowodowanego trwającą epidemią, relacje „na żywo” umożliwiły realizację misji Teatru, jaką jest upowszechnianie sztuki teatralnej.
Ponadto BTL postanowił wykorzystać czas zamknięcia instytucji i przeprowadził remonty. Przed rozpoczęciem sezonu letniego odnowiono kawiarniane patio, zaś przed nadejściem zimy dokonano hydroizolacji fundamentów budynku.
