SŁOMKOWY KAPELUSZ

Paweł Aigner reżyseruje na scenie Białostockiego Teatru lalek "Słomkowy kapelusz". Premiera farsy Eugene’a Labiche’a 8 kwietnia. 

- Chciałbym, żeby ludzie przyszli do teatru i zapomnieli o bożym świecie – marzy Paweł Aigner. Właśnie szlifuje przed premierą francuską farsę Eugene’a Labiche’a „Słomkowy kapelusz”.

Reżyser marzy, żeby ten spektakl po prostu uwiódł widzów. To nie wydaje się szczególnie trudne, bo scen komediowych jest w „Słomkowym kapeluszu” zatrzęsienie.

- Potrzebny jest zdrowy uśmiech, a może przy okazji uda się odkryć jakąś tajemnicę – zastanawia się Aigner.

- Wydaje mi się, że to idealny spektakl na dzisiejsze czasy – dodaje reżyser.

Tymczasem pisząc muzykę Piotr Klimek inspirował się połową XIX wieku. Ale bez obaw. Kuplety są niezwykle przebojowe, a układy choreograficzne w opracowaniu Karoliny Garbacik przykują uwagę widzów.

Reżyser nie ukrywa, że „Słomkowy kapelusz” może wprawiać w dobry humor, bo „można zobaczyć ludzi głupszych od nas”. Całość trwająca około trzech godzin to ma być po prostu teatralny żywioł, który porwie widzów. Zaś na końcu, po wszystkich perypetiach widz będzie mógł sobie odpowiedzieć na pytanie – czy warto było?

Wśród siedemnastki aktorów postać pana młodego gra Michał Jarmoszuk. Podobnie jak w „Kandydzie”, także w reżyserii Pawła Aignera, to na nim będzie spoczywał obowiązek kreowania głównej roli.

- To ogromny wysiłek artystyczny i fizyczny, gigantyczna ilość tekstu do zapamiętania – opowiada o swojej pracy nad rolą aktor BTL.

Zaś Ryszard Doliński – sceniczny teść – namawia: Zarezerwujcie sobie wieczór, pośmiejcie się z nami, a pewnie wrócicie by obejrzeć „Słomkowy kapelusz” ponownie.

Premiera farsy Eugene’a Labiche’a w przekładzie Juliana Tuwima 8 kwietnia. W przerwie wernisaż wystawy „Koń” Andrzeja Strumiłły.

"Słomkowy kapelusz" to pełna dowcipnych dialogów farsa, której akcja rozgrywa się wokół poszukiwań tytułowego kapelusza. Autorem XIX-wiecznej sztuki jest Eugéne'a Labiche, polskiego przekładu dokonał Julian Tuwim.. 

Matka wszystkich fars z zaskakującym finałem

Francuski tekst był dotąd grany jedynie 25 razy. Dlaczego?

- To trudna sztuka. Jedną z przeszkód jest skompletowanie dość dużej obsady. W spektaklu występuje 17 osób - wyjaśnia Paweł Aigner, reżyser spektaklu. - Poza tym sztuka XIX-wieczna wymaga od aktorów pewnej sprawności. Zespół aktorski musi też rozumieć farsową konwencję.

Aigner dodaje, że "Słomkowy kapelusz" jest dla francuskiej komedii "matką wszystkich fars". Na swój sposób arcydzieło, choć zdaniem niektórych tzw. "ramotka". Reżyser zapewnia jednak, że sztuka jest wciąż aktualna, jest w niej też pewne ciepło, które uda się wydobyć dzięki grze aktorów. W spektaklu występują: Łucja Grzeszczyk, Sylwia Janowicz-Dobrowolska, Grażyna Kozłowska, Barbara Muszyńska-Piecka, Izabela Maria Wilczewska, Kamila Wróbel, Krzysztof Bitdorf, Wiesław Czołpiński, Piotr Damulewicz, Ryszard Doliński, Michał Jarmoszuk, Krzysztof Pilat, Błażej Piotrowski, Mateusz Smaczny, Adam Zieleniecki i Paweł Chomczyk - gościnnie. 

Sztuka - jak przekonuje reżyser - zaskoczy też widzów nieprzewidywalnym finałem. Będzie on dość artystowski i nowoczesny jak na XIX-wieczne realia. "Słomkowy kapelusz" to 4 spektakl wyreżyserowany przez Pawła Aignera w Białostockim Teatrze Lalek (po "Księżniczce Anginie" (2011), "Texas Jimie" (2013) i sztuce "Kandyd, czyli Optymizm" (2016). Przedstawienie jest też pierwszą w tym roku premierą przy ul. Kalinowskiego. 

Pogoń za kapeluszem z masą przeszkód

Jaka jest fabuła "Słomkowego kapelusza"? Młody paryżanin Fadinard ma właśnie poślubić Helenę Nonancourt, córkę zamożnego ogrodnika z prowincji. Niestety, pech sprawia, że Koń Fadinarda zjada niechcący wiszący na drzewie słomkowy kapelusz należący do pani Eleonory Beauperthuis, "cnotliwej" damy, bawiącej akurat na spotkaniu ze swym ognistym kochankiem. W obawie przed podejrzeniami zazdrosnego męża wynikłymi z braku kompletnej garderoby, Pani Beauperthuis domaga się od Fadinarda zwrócenia owego nakrycia głowy w trybie natychmiastowym. 

Zaczyna się walka o odnalezienie kapelusza, w której jedną ze stron jest nieszczęsny Fadinard, drugą zaś cała masa niespodziewanych przeszkód i wypadków. Co z tego wyniknie?

Szukanie sensu, pogoń za czymś doskonałym - to tematy, które widzowie odnajdą w sztuce. Główny bohater goni za kapeluszem, a potem zastanawia się, czy to miało w ogóle sens?

Taniec, śpiew i absurd na scenie

Przedstawienie ma atrakcyjną stronę wizualną - autorem scenografii i kostiumów jest Pavel Hubička.

- Na początku było trudno, bo nie mogłem "złapać" tematu - mówi o pracy nad spektaklem scenograf. - Obejrzałem jednak czeski film z lat 70., którego tematem był absurd, pogoń za czymś i właśnie wokół absurdu zbudowałem scenografię. Pewnym symbolem, metaforą stały się drzwi, przez które aktorzy wchodzą i wychodzą. Z kolei w kostiumach dodałem elementy z naszej epoki.

Spektakl to duże wyzwanie dla aktorów, którzy nie tylko śpiewają, ale też tańczą. Za warstwę choreograficzną odpowiada Karolina Garbacik. 

- To nie jest moja pierwsza współpraca z aktorami BTL-u. Już przy spektaklu "Kandyd, czyli Optymizm" włożyli oni w przygotowania mnóstwo pracy. Tym razem również radzą sobie świetnie, a mamy tutaj przecież dużo scen zbiorowych - podkreśla choreografka.

Muzykę do przedstawienia skomponował Piotr Klimek, za przygotowanie i opiekę wokalną odpowiada Cezary Szyfman.

- Mieliśmy spory dylemat, czy przenieść "Słomkowy kapelusz" np. w lata 30. XX w. Postanowiliśmy jednak po części odtworzyć instrumentację stosowaną w II połowie XIX w. Być może niektórym kojarzy się ona z banałem, ale uważam, że z każdej epoki da się coś interesującego "wycisnąć" - zaznacza kompozytor.

Premiera odbędzie się 8 kwietnia o godz. 18.00 na dużej scenie BTL-u. Pokazy przedpremierowe zaplanowano 6 kwietnia o godz. 18.00 i 7 kwietnia o godz. 17.00. kolejne przedstawienia: 10-12 kwietnia o godz.11.00, 13 kwietnia o godz. 18.00,14-15 kwietnia o godz. 17.00 oraz 12-13 maja o godz. 17.00. Sztuka jest przeznaczona dla osób dorosłych. 

Ponadto w najbliższą niedzielę w foyer BTL-u zostanie otwarta wystawa prac prof. Andrzeja Strumiłły "Koń". Składa się na nią 18 grafik i rysunków artysty - można je będzie oglądać bezpłatnie przez miesiąc. 

Na pytanie o sens pogoni człowieka za różnymi rzeczami oraz istotę tej pogoni - będzie starał się odpowiedzieć najnowszy spektakl Białostockiego Teatru Lalek "Słomkowy kapelusz" w reżyserii Pawła Aignera. Premiera zaplanowana jest na niedzielę.

(...)

17 osób na scenie, z których część dosłownie dwoi się i troi, by widz miał poczucie oszałamiającej gonitwy gagów, bon motów i scen zbiorowych. "Słomkowy kapelusz" rozbawi nie tylko koneserów teatru.

W tej sztuce, matce wszystkich fars, wszystko będzie stało na głowie. Od pierwszej, wręcz cyrkowej sceny, Paweł Aigner, czyli reżyser daje widzom do zrozumienia, by nie traktowali „Słomkowego kapelusza” w przekładzie Juliana Tuwima nazbyt serio, tylko pozwolili się ponieść fali pikantnego humoru. (...)

Salwy śmiechu i owacje na stojąco – tak można by podsumować premierę „Słomkowego kapelusza" w Białostockim Teatrze Lalek. Reżyser spektaklu, Paweł Aigner, zaproponował widzom ponad 3-godzinną przygodę z teatrem, stawiając sobie jeden cel: rozbawić widza, wprowadzając go w beztroski, ludyczny nastrój, tak by zapomniał o wszystkim, co nieistotne, bo związane z prozą życia.

„Słomkowy kapelusz" to sztuka napisana przez francuskiego komediopisarza Eugéne'a Labiche'a w 1851 roku. Sztuka skupia się na przygodach młodego paryskiego kawalera Fadinarda, planującego ślub z młodziutką, niezbyt inteligentną panienką z prowincji, panną Heleną Nonancourt. Przypadek sprawia, że tuż przed uroczystością zaślubin kawaler wplątany zostaje w przezabawną sytuację: jego koń zjada kapelusik pewnej szacownej damy, która, schowana w krzakach, intensywnie adorowała przystojnego, aczkolwiek porywczego wiarusa.

Aby zachować pozory niewinności dama musi odzyskać zjedzony przedmiot, zgłasza się więc do kawalera z żądaniem naprawienia szkody. Niestety znalezienie identycznego kapelusika z trójkolorową wstążką w barwach narodowych okaże się zadaniem (prawie) niemożliwym, a próba pozbycia się zhańbionej i mocno natrętnej damy doprowadzi do zdarzeń, w które zaangażowana zostanie paryska arystokracja, prostolinijna rodzina z prowincji, mer i zastępy służących. To dzięki tym postaciom scena Białostockiego Teatru Lalek przeobrazi się nagle w pulsującą szaleństwem przestrzeń, w której mieszać się będą opętane wrzaski, złorzeczenia, modlitwy, śpiew i miłosne zaklęcia.

„Słomkowy kapelusz" Pawła Aignera to klasyczna komedia omyłek, wodewil, farsa oraz operetka. W przedstawieniu znajdziemy bowiem wszystko to, co teatr współczesny nieświadomie zarzucił, zapominając, że groteska i ironia, połączone z błyskotliwą grą aktorską, doskonałymi dialogami i sceniczną energią to przepis na sukces. Jest w tej inscenizacji odrobina erotyki, pozbawiony pruderii rys obyczajowy oraz dowcipna analiza ludzkiej natury tak sprawnie przedstawionej, że śmiejemy się z wad i przywar aktorów, zapominając, że przecież i my codziennie odgrywamy swoją komedię, próbując być kimś innym – lepszym, mądrzejszym i atrakcyjniejszym.

Brawa należą się jednak nie tylko aktorom i reżyserowi Pawłowi Aignerowi. Doskonałą robotę wykonał autor scenografii Pavel Hubička, Karolina Garbacik (odpowiedzialna za choreografię) oraz twórca muzyki Piotr Klimek. To dzięki nim aktorzy (ubrani w bajecznie kolorowe stroje z epoki) poruszają się na scenie w przedziwnym, pozornie tylko chaotycznym rytmie, układającym się w spójny, perfekcyjny koncert. Nic tylko oglądać i wzdychać z zachwytu. Autorem przekladu sztuki Eugene'a Labiche'a jest Julian Tuwim.

Siedemnaście osób na scenie potrafi narobić hałasu. Potrafi też wędrować po niej do upadłego, pojedynczą scenę niemożliwie rozciągnąć, rozśmieszyć do łez, pięknie zaśpiewać. Ekipa Białostockiego Teatru Lalek pod wodzą Pawła Aignera znów zabiera nas do krainy absurdu i bada granice komizmu. Tym razem za sprawą farsy sprzed prawie 170 lat. "Słomkowy kapelusz" do zobaczenia w sobotę i niedzielę (12-13.05)

Nic to, że rok 1851 - data powstania "Słomkowego kapelusza" Eugene Labiche'a - zdaje się trącić myszką. Wrażenie błędne - nie ma tu bowiem ni grama anachronizmu. Sztuka mistrza francuskiej farsy skrzy się inteligentnym dowcipem, ma w sobie lekkość, frywolność, bezpruderyjność. I pewną uniwersalność, dzięki której ponad 150 lat później, choć dalej w historycznym kostiumie, sztukę ogląda się tak, jakby była napisana całkiem niedawno.

Bawmy, się, po prostu

Aigner w poprzednich swoich spektaklach w BTL - m.in. "Texas Jimie", czy "Kandydzie" pokazał jak świetnie łączy gatunki, jak tworzy rozbuchane widowisko na kształt śpiewogry, jak wraz z aktorami potrafi uwieść, rozśmieszyć i zadumać widza, nie dając mu chwili na oddech. Z upodobaniem reżyseruje przedstawienia, w których scena goni scenę jak opętana, a rozmach reżyserski jeszcze bardziej tę dynamikę sztuki powiększa i spiętrza w spektaklu co tylko się da.

I tak jest też w białostockiej inscenizacji „Słomkowego kapelusza” Labiche’a (w przekładzie Juliana Tuwima), która przede wszystkim rozśmiesza. Bo taki jest generalnie cel tej XIX-wiecznej farsy - pokazać świat w krzywym zwierciadle, przegonić przez scenę niezwykłą galerię postaci, rozbawić oglądających. I choć reżyser dorzuca tu między wiersze coś od siebie, to jednak mniej tu interpretacyjnych tropów niż w poprzednich realizacjach, mniej mrugnięć do widza, więcej zaś czystego nieskrępowanego śmiechu w myśl zasady - bawmy się, po prostu, bez moralizowania i sarkazmu.

I Labiche pod rękę z Aignerem i aktorami po prostu nas bawi. Czasem aż za bardzo, aż za długo (spektakl trwa prawie cztery godziny), niektóre epizody mogłyby być odrobinę skrócone. Ale lalkarska kompania BTL to tak utalentowany zespół, że nawet w rozciągniętych scenach przykuwa uwagę. Mają być śmieszni, i są prześmieszni. Toczą się przez scenę jak rozpędzone koło.

W efekcie najnowsza produkcja BTL to istny wir, w którym pomieści się wszystko: komedia omyłek, śpiewogra, wodewil, farsa z wykorzystaniem wszelkich przywilejów gatunku, z romansem na czele.

Orszak podąża

Z romansu właśnie, którego główny bohater spektaklu był świadkiem w parku bierze się cała intryga.

Oto młody paryżanin Fadinard (brawurowy Michał Jarmoszuk) podczas przejażdżki konnej zatrzymuje się nie tam, gdzie zatrzymać się powinien. Ni mniej, ni więcej, a w miejscu gdzie spotykająca się z krewkim wiarusem (Paweł Chomczyk) paryżanka (Sylwia Janowicz-Dobrowolska), na czas zalotów zawiesza tytułowy kapelusik na gałęzi drzewa. Kapelusik zjada koń Fadinarda, wiarus i jego partnerka tego ścierpieć nie mogą, bo brak kapelusza oznacza poważne kłopoty - jak ta ostatnia wytłumaczy ów brak przed zazdrosnym mężem? Para podąża więc za Fadinardem do domu, domagając się kapelusza, a nasz bohater wpada w tarapaty. Za kilka godzin bowiem ma własny ślub, a tymczasem biega i szuka kapelusza, bo para nie odpuszcza i zapowiada, że nastręczy mu poważnych kłopotów.

Tymczasem do domu Fadinarda zjeżdża jego oblubienica Helena z liczną rodziną i tatusiem - zamożnym ogrodnikiem na czele. A Fadinard wplątuje się w coraz to większe kłopoty (niełatwo jest spotkać po kilku miesiącach byłą narzeczoną, od której się wyszło bez słowa, która jest modystką, i może właściwy kapelusz załatwić).

Nasz bohater miota się więc po całym mieście jak oszalały, spotyka co i rusz dziwaczniejsze postaci, a za nim podąża orszak obecnej narzeczonej, niemogący zrozumieć, gdzie on ciągle znika?

Zestaw póz i min

I to właśnie nieustająca próba dogonienia Fadinarda przez towarzystwo z prowincji, które próbuje się odnaleźć w wielkim mieście, staje się główną osią spektaklu. Efekt jest przezabawny, dopracowany w szczegółach, nie tylko na poziomie dowcipnych dialogów, kontrastowych zestawień, ale też choreograficznie (choreografia Karoliny Garbacik to wręcz oddzielny bohater spektaklu).

Ciotki, wujowie, kuzynowie następują sobie na pięty, tworzą zbitą grupkę kiwającą głowami, machającą rękami, krzyczącą, wpatrzoną wręcz w dyrygenta - przewodnika stada, ojca panny młodej (znakomity Ryszard Doliński). Przewodnik ów ma równie barwnego asystenta, kuzyna Bobka (świetny Krzysztof Bitdorf), który zawsze musi wystrzelić z czymś jak Filip z konopi. Całe zaś towarzystwo jest jak falujący emocjami chór, który ze złości szybko przejdzie do egzaltacji, z egzaltacji w nastroszenie, z nastroszenia w szaleńczą zabawę. Aktorzy wygrywają to świetnie, każdy z osobna i razem pospołu, nie wiadomo już na kogo patrzeć, bo patrzeć chciałoby się na wszystkich, a w tym czasie czyjaś mina na chwilę może umknąć. A byłoby szkoda.

Cały spektakl to zestaw póz, gestykulacji i słownych perturbacji. Gdy taki zestaw oddany jest w ręce utalentowanego zespołu, to sukces murowany. I tak się dzieje w "Słomkowym kapeluszu".

Galeria dziwolągów

Tu każdy z aktorów, grając lekko, komicznie, ten sukces buduje, nawet gdy niewiele ma do powiedzenia. Jak w przypadku Pawła Chomczyka, który w drugiej części spektaklu, w roli księdza, nie wypowie na przykład ani słowa. Ale patrzy, robi miny i składa ręce tak, że nie sposób nie wpaść w chichot. Tu milczek, w pierwszej części zaś to furiat - to właśnie Chomczyk jest krewkim wiarusem broniącym czci damy swego serca i domagającym się kapelusza. Razem z Sylwią Janowicz Dobrowolską tworzą niezapomniany duet: on wpadający, co prawda z opóźnieniem, w niesłychaną wściekłość, ona próbująca go uspokoić: "Emil uważaj! Pienisz się!". Nie sposób wyliczyć szczegółowo całej siedemnastki aktorów, ale stwierdzić można z absolutną pewnością: wszyscy grają znakomicie.

Mnóstwo tu dobrych duetów. Mnóstwo wyrazistych postaci, istna galeria dziwolągów.

Prowincjonalny ojciec panny młodej (Ryszard Doliński), nie daje sobie w kaszę dmuchać, walczy o poczucie godności, choć czasem mu brak dystansu. Ale gdy trzeba zewrzeć szyki, o, wtedy potrafi wykrzesać z siebie nawet talent pianisty-improwizatora (świetna scena, gdy ratuje tyłek zięciowi i udaje jego akompaniatora).

Jego córka - głupiutkie, ale pełne uroku dziewczątko (ciekawa Łucja Grzeszczyk), które do granic absurdu powtarza na zlecenie ojca jak ma zachować się w USC.

Fainard - powierzchowny dandys, ale też - wedle słów służącego - "dżentelmen - najpierw poznaje majątek panny, a potem się zakochuje" (brawurowy Michał Jarmoszuk).

Zniewieściały i z wyraźną atencją do mężczyzn przerysowany kompozytor bez talentu - rezydent salonu baronowej to najbardziej barwny osobnik drugiej części spektaklu (zabawny Błażej Piotrowski).

Niespożyty w siłach dziadek-wujek panny młodej, który zawsze i wszędzie z każdego powodu jest szczęśliwy (Piotr Damulewicz).

Komiczna w dialogach, łóżkowych piruetach i zabawie w gonienie króliczka para służących (Kamila Wróbel i Mateusz Smaczny), których igraszki na początku spektaklu zapowiadają lekką nutę i ton całego przedstawienia.

Zazdrosny mąż paryżanki, do którego z wolna dociera cała prawda o kapeluszu, mimo że tej prawdy wiedzieć wcale nie chce (Adam Zieleniecki). Modystka, która naiwnie znów wierzy w gładkie słówka dawnego kawalera (Izabela Maria Wilczewska), jej pomocnica (grająca świetnie twarzą Grażyna Kozłowska), skupiony na tym, jak mu gorąco i nieustająco ocierający pot z czoła notariusz (Wiesław Czołpiński) i wielu innych... W całej tej gromadce chyba tylko ten ostatni nosi w sobie jakiś tragiczny rys, jakąś tajemnicę, która w finale zostaje po części wyjaśniona, ale też, jak wszystko u Labiche'a zbita żartem.

Grzeszne siostry, pamiętajcie

Nieustający rejwach, nieustający hałas, bieganie, przemieszczanie się, gonienie... "Słomkowy kapelusz" to spektakl o próbie załatwienia sprawy, o działaniu na krótką metę. I taką doraźność, i tempo pokazuje też znakomicie scenografia Pavla Hubicki. Ruchome ściany, skrytki, drzwi, zza których co chwila ktoś wychodzi, wychodzi, czy też nimi trzaska.

Hubicka wymyślił też kostiumy - nawiązujące do XIX-wiecznej stylistyki, ale ze współczesnym sznytem i zabawnych modowych wariacji (choćby kostium panny młodej).

I wreszcie coś, co znowu w BTL stoi na wysokim poziomie - mocna warstwa muzyczna (autorem muzyki jest Piotr Klimek, opieka wokalna - Cezary Szyfman). Na sukces spektaklu składają się też świetnie wyśpiewane kuplety z tekstami Juliana Tuwima - czy to zbiorowo (piosenka z ukłonem do "Deszczowej piosenki"), czy w duecie (dramatyczna piosenka - przestroga: "grzeszne siostry, pamiętajcie, nie chodźcie na schadzki, gdy w pobliżu jest koń").

Ogląda się (i słucha) świetnie.